ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΣΤΡΕΣ

ΜΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΥΓΕΙΑΣ

Η Εκπαιδευτική Διεθνής (ΕΙ, Education International) και η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Εκπαιδευτικών Οργανώσεων (ETUCE) σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, πραγματοποίησαν αρχικά ένα σεμινάριο (Οκτώβριος 1999) σχετικό με την Υγεία και την Εκπαίδευση, και στη συνέχεια μία έρευνα, σχετικά με το στρες που βιώνουν οι εκπαιδευτικοί. Στην έρευνα πήραν μέρος 25 Ομοσπονδίες μέλη της Ε.Ι, από 16 χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας έδειξαν ότι το επάγγελμα του εκπαιδευτικού δεν είναι απαλλαγμένο από αυτό που ονομάζουμε «επαγγελματικές ασθένειες» και η κυριότερη αιτία των ασθενειών είναι το στρες. Το στρες είναι άλλοτε η αιτία και άλλοτε το αποτέλεσμα των ασθενειών αυτών.

Οι απαντήσεις των μελών στα οποία απευθύνθηκε η έρευνα, συμφωνούν εντυπωσιακά στους κυριότερους παράγοντες που ευθύνονται για τη δημιουργία του στρες των εκπαιδευτικών, παρόλο που η επίδραση κάθε παράγοντα μπορεί να ποικίλλει από χώρα σε χώρα.

Το σημείο στο οποίο συμφωνούν και συγκλίνουν οι απαντήσεις όλων των ομοσπονδιών είναι ότι το στρες δεν πρέπει να θεωρηθεί ως μια ατομική υπόθεση του εκπαιδευτικού, ως άθροισμα πολλών ατομικών προβλημάτων, αλλά είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί. Κι αυτό γιατί η ίδια η οργάνωση και ο σχεδιασμός του εκπαιδευτικού έργου είναι αυτά που εμποδίζουν τον εκπαιδευτικό να υπηρετήσει το επάγγελμά του με την ποιότητα που απαιτεί η κοινωνία, το σχολείο και ο ίδιος ο εκπαιδευτικός.

Οι κυριότεροι παράγοντες στους οποίους οφείλεται το στρες που βιώνουν οι εκπαιδευτικοί έχουν ομαδοποιηθεί πιο κάτω κατά κατηγορίες. Δεν υπάρχει στην κατάταξη κάποια σειρά προτεραιότητας ή σπουδαιότητας. Όλοι οι παράγοντες αναγνωρίστηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας από την πλειοψηφία των εκπαιδευτικών, ως πολύ σημαντικοί.

Οι κυριότερες αιτίες στις οποίες οφείλεται το στρες των εκπαιδευτικών

Επαγγελματικές δεξιότητες

Νέες μέθοδοι διδασκαλίας

Αλλαγές στα αναλυτικά προγράμματα και τα μαθήματα

Προσαρμογή στις αλλαγές των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας

Ανεπαρκής εκπαίδευση και έλλειψη συνεχούς επιμόρφωσης

Οικονομικές πιέσεις

Ανεπαρκής μισθός

Εργασιακή ανασφάλεια

Μαθητές

Ναρκωτικά, βία, επιθετικότητα

Αύξηση του αριθμού των μαθητών ανά εκπαιδευτικό

Έλλειψη κινήτρων, προσοχής και ενδιαφέροντος από τους μαθητές

Μείωση της πειθαρχίας

Βαθμοί και αξιολόγηση

Στοχοθεσία και επίτευξη στόχων

Δύσκολες σχέσεις γονέων-καθηγητών

Νέες απαιτήσεις από το ρόλο του εκπαιδευτικού

Ευθύνη για τη συνολική ευημερία του μαθητή

Μειωμένη συμμετοχή του γονέα

Ελλιπής σχεδιασμός και προγραμματισμός

Συνεχείς αλλαγές

Συχνές μεταρρυθμίσεις στην επαγγελματική εκπαίδευση

Μετάβαση από την ατομική στην ομαδική εργασία

Έλλειψη προσωπικού και φτωχή χρηματοδότηση

Ισχυρή διοικητική ιεραρχία και έλλειψη υποστήριξης

Ανεπαρκείς οικονομικοί πόροι

Κοινωνικές και προσωπικές πιέσεις

Φιλοδοξίες των εκπαιδευτικών

Ανησυχία για την ποιότητα της εκπαίδευσης

Ασυμβατότητα ανάμεσα στους προσωπικούς στόχους και τις επαγγελματικές υποχρεώσεις

Κοινωνική θέση – έλλειψη αναγνώρισης

Έλλειψη εκτίμησης από την κοινωνία

Κοινωνικές απαιτήσεις σχετικά με το καθήκον του εκπαιδευτικού στην αγωγή του παιδιού

Το σχολείο ως στρεσογόνος εργασιακός χώρος

Υπερβολικός φόρτος και υπερβολικές ώρες εργασίας, έλλειψη χρόνου

Έλλειψη ελέγχου και αυτονομίας

Περιβάλλον με πολύ θόρυβο, κακός εξαερισμός

Έλλειψη αλληλεγγύης και χαμηλό ηθικό

Προβλήματα με την υγιεινή και την ασφάλεια

Υπερβολική γραφική εργασία και διοικητικά καθήκοντα

Διακρίσεις και βία (bullying) στο χώρο εργασίας

Έλλειψη επαρκούς και σύγχρονου διδακτικού υλικού, εξοπλισμού και αιθουσών διδασκαλίας

Μοναξιά και απομόνωση

Πώς εκδηλώνονται τα αποτελέσματα του στρες και ποιοι είναι οι κίνδυνοι;

Το στρες είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για τη σωματική και πνευματική υγεία του εκπαιδευτικού και τα αποτελέσματα μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα. Πολλές έρευνες έδειξαν ότι η εργασιακή πίεση αυξήθηκε δραματικά για τους εκπαιδευτικούς στη δεκαετία του ’90. Οι εκπαιδευτικοί που βιώνουν υψηλά επίπεδα εργασιακής πίεσης μπορεί να εκδηλώσουν ένα είδος «στρεσογόνου συνδρόμου» (stress syndrome) που συνδυάζει το άγχος με αρνητικά συναισθήματα όπως φόβο, θυμό και αδυναμία. Αυτό το σύνδρομο τους δυσκολεύει να χαλαρώσουν στον ελεύθερο χρόνο τους, έχει αρνητική επίδραση στην υγεία τους, εμποδίζει τις διαπροσωπικές σχέσεις και επεμβαίνει αρνητικά στη μη-επαγγελματική και οικογενειακή τους ζωή. Είναι σημαντικό να κατανοήσουν οι εκπαιδευτικοί ότι στην εκπαίδευση υπάρχει βαθιά ανάγκη αποκατάστασης και αναζωογόνησης και ότι πρέπει να επιτρέπουν στον εαυτό τους αυτές τις διαδικασίες χωρίς να νιώθουν ένοχοι. Η επικράτηση του στρες σχετίζεται συχνά με ντροπή, ενοχή και απώλεια αυτοεκτίμησης και αξιοπρέπειας.

Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί αισθάνονται ότι δεν έχουν υποστήριξη στη δουλειά τους και ότι οι ανώτεροι / εργοδότες δεν φροντίζουν για την υγεία και την ασφάλειά τους.

Οι συχνότερες, σχετιζόμενες με το στρες, ασθένειες είναι η υπέρταση, οι πονοκέφαλοι και η ημικρανία, συχνές και επίμονες ιώσεις, ευμετάβλητη διάθεση, έλκη στομάχου, άσθμα και κατάθλιψη.

Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους όμως, είναι η ελάττωση της ποιότητας στην εκπαίδευση και η μείωση της αποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών. Ο συνδυασμός όλων αυτών των στοιχείων σημαίνει ότι η συνολική ποιότητα στην εκπαίδευση που παρέχεται από τους εκπαιδευτικούς οργανισμούς, υποφέρει επίσης. Ένας εκπαιδευτικός οργανισμός που υποφέρει από στρες μπορεί να παρουσιάσει τα ακόλουθα συμπτώματα:

- Υψηλά επίπεδα ασθενών και συχνές και αδικαιολόγητες απουσίες

- Συχνά και σοβαρά ατυχήματα

- Αλλαγές στο εργατικό προσωπικό

- Δυσλειτουργικές προσωπικές σχέσεις

- Απάθεια μεταξύ των εργαζομένων

- Χαμηλή ποιότητα και αποδοτικότητα.

Συνάδελφοι, νομίζω ότι είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι τα προβλήματα αυτά που εμείς τα αναγνωρίζουμε και τα ζούμε, είναι κοινά σε όλες τις χώρες της Ευρώπης αλλά και του κόσμου, ότι με αυτά έχουν ασχοληθεί οι Οργανώσεις των Εκπαιδευτικών σε όλο τον κόσμο και ότι έχουν τεκμηριωθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Το συμπέρασμα για μια ακόμα φορά είναι ότι: Καλύτερες συνθήκες δουλειάς για τους εκπαιδευτικούς σημαίνουν υψηλότερη ποιότητα εκπαίδευσης για τους μαθητές και αυτό μας αφορά όλους: γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικούς.

Καλές διακοπές

Χαρούμενο και Δημιουργικό το 2008

Για τη μετάφραση

Αγγελική Ηλία

Πληροφορίες σχετικά με το θέμα μπορείτε να βρείτε επίσης:

Στην ιστοσελίδα της ΟΛΜΕ, πατώντας στις Διεθνείς Σχέσεις

Στην ιστοσελίδα της Education International (EI), για να διαβάσετε ολόκληρη την Έκθεση.